نقوش و رنگ‌سازی در قلمکاری روی پارچه:
نقش‌ها و رنگ‌سازی در قلمکاری روی پارچه:
نقش قالبهای قلمکار بسیار متنوع هستند و به انواع زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱- قالبهای گل و تبه، اسلیمی و ختایی
۲- قالب شمایل یا کتیبه‌ها مانند شمایلها و جملاتی ماندگار
۳- قالبهای تصویر داستان‌های کهن همراه تصاویری از حیوانات
۴- قالبهای تصاویر شعرا و علماء چون فردوسی، این‌سینا، خیام و حافظ
۵- قالبهای تصاویر مناظر و طبیعت
۶- قالبهای تصاویر حیوانات چون طاووس، آهو، فیل، اسب و شتر…
۷- قالبهای عشاق مانند یوسف و زلیخا، لیلی و مجنون، شیرین و فرهاد
۸-تصاویر رامشگران و نوازندگان
نحو دیگر نقوش که میشود تقسیم کرد عبارتنداز:
- نقوش هندسی
- نقشهای تقلیدی از دوره‌های تاریخی قبل
- نقشهای ابتکاری و ابداعی
نقشهای قلمکاری
رنگ‌سازی در قلمکاری
کیفیت رنگ مرغوبیت پارچه‌ی قلمکار را تضمین می‌کند. هر قدر در ترکیب رنگها و انتخاب مواد اولیه دقت شود به همان درجه پارچه مرغوبتر و با ارزشتر خواهد شد.
پنج رنگ اصلی عبارتنداز: سیاه، قرمز، آبی یا نیلی، زرد و سبز و رنگهای فرعی عبارتنداز رنگهایی که از ترکیب رنگهای اصلی به دست می‌آید.
امروزه از رنگهای فرعی زیاد استفاده نمی‌شود به منظور ایجاد غلظت مطلوب در رنگهای مصرفی، لعاب کتیرا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مواد اولیه‌ی گوناگون برای تهیه رنگهای قلمکار
رنگهای گیاهی، گلِ سرخ، پوست انار، روغن گلیسیرین، کتیرا، روغن کرچک، روغن کنجد، شیره‌ی انگور، هلیله، تورنکار، رنگ آهن، زاج سفید، اسپری زاج سیاه، نیل آبی، نیل نخودی، نیل پرطاووسی، جوهر گوگرد و آلیزارین.
برای ساخت رنگ در هر کارگاهی یک استادکار دارد که اطلاعات وسیعی درباره گیاه‌ها و املاح معدنی و دیگر مواد مصرفی در رنگ‌سازی دارد. ساختن رنگ حوصله‌ی زیادی می‌خواهد.
روش ساخت رنگ
ساختن رنگ نیلی، استاد رنگ‌ساز مواد اولیه را بیست و چهار ساعت در یک هاون سنگی می‌ساید برای ساختن رنگ مشکی موادی مانند زاج سیاه و زنگ آهن به کار می‌برند و به آنها کتیرا روغن کرچک می‌افزایند.
زاج‌سیاه ماده‌ی اصلی ایجاد رنگ مشکی است. با زیاد کردن آن رنگ به دست آمده سیرتر میشود.
روغن کرچک مانع خشک‌شدن و چسبیدن رنگ به داخل شیارهای قالب میشود و دوام قالب را زیادتر می‌کند.
رنگ قرمز را با گلِ سرخ، روغن کنجد، زاج سفید و کتیرا درست می‌کنند.
برای ساختن رنگ آبی یا پرطاووسی، نیل را با آب مخلوط می‌کنند.
پس از گذشتن دو سه روز، این مایع را درون هاونی سنگی می‌ریزند. با اضافه کردن جوهر گوگرد و روغن گلیسیرین آن را به مدت یک تا دو روز می‌سایند.
مطالب مرتبط:
فروش نقشهای آماده ختایی و اسلیمی
