هنر تجسمی حجم
به اجسامی که دارای سه بعد : طول، عرض و ارتفاع یا عمق باشند حجم گفته می شود. معمولا همه ی اشیای مادی در طبیعت دارای حجم هستند. اگرچه برخی از آنها ممکن است علاوه بر طول و عرض دارای ضخامت، عمق یا ارتفاع بسیار کمی باشند. اما قاعدتا حجم هایی هستند که بخشی از فضا را اشغال می کنند. این حجم ها گاهی به طور طبیعی به صورت نسبتا منظمی دیده می شوند، مثل حجم برخی از درخت ها، میوه ها و تخم پرندگان و جانوران. اما بیشتر اوقات به شکل غیر منظم جلوه می کنند، مثل حجم صخره ها، گیاهان، حیوانات و بسیاری چیزهای دیگر.
در هنر تجسمی حجم چنانچه یک نقطه را در سه بعد گسترش دهیم و یا یک پاره خط را درجهت های مختلف حرکت دهیم، تجسمی از حجم بوجود می آید و به همین جهت در هنر تجسمی حجم ممکن است همیشه ملموس و مادی نباشد ولی از نظر بصری وجود داشته باشد که در این صورت می توان به آن حجم مجازی گفت.
از چرخش یک مثلث به دور محور عمودی خودش حجمی به وجود می آید که به آن مخروط گفته می شود و همچون مثلث تا وقتی که بر قاعده ی خود قرار دارد دارای ایستایی و استحکام است و هنگامی که بر راس خود قرار می گیرد ناپایدار و لرزان است. از حرکت دورانی سطوح مربع و مستطیل شکل نیز استوانه ای حاصل می شود که دارای سه سطح تحتانی، بالایی و جانبی است.
چنانچه استوانه بر سطح جانبی خود قرار گیرد ناپایدار است و میل به حرکت دارد. از چرخش دایره به دور محور قطری خودش حجم کره ساخته می شود که همواره تمایل به حرکت دارد. علاوه براین، هرگاه سطوح هموار تا شوند و یا شکلی ناهموار به خود بگیرند خواص حجم را القا می کنند. حرکت سطح در جهات مختلف می تواند حجمی را به صورت مثبت و یا منفی شکل دهد و یا بخشی از یک حجم را به نمایش بگذارد. مثل شکل دادن به یک ورق کاغذی، یک ورق مقوایی یا فلزی بدون آن که دو سر آن به یکدیگر متصل شود. در صورت اخیر می توان به آن حجم باز گفت که از لحاظ اندازه و شکل قابل تغییر می باشد.
حجم می تواند توخالی و یا توپر باشد و به همین نسبت درون یا بیرون آن اهمیت پیدا می کند. معمولا فضایی را که حجم اشغال می کند مثبت می گویند و فضای پیرامون آن یا مابین دو حجم و یا حفره ی میان یک حجم توخالی را فضای منفی و گاه حجم منفی می نامند مثل فضای داخل یک لوله ی قطور.
حجم های پایه:
همان طور که سه شکل دایره، مربع و مثلث به عنوان اشکال پایه برای سطح نام برده شدند، کره، مکعب و هرم را نیز می توان به عنوان اجسام هندسی پایه نام برد. این سه نوع حجم به طور کاملا منظم به ندرت در طبیعت دیده می شوند. اما به طور کلی همه ی حجم های طبیعت از ترکیب با تغییر شکل این سه حجم پایه و هندسی به وجود می آیند.
حجم نمایی در نقاشی
در نقاشی و طراحی حجم با ترفند برجسته نمایی به وسیله ی سایه_روشن و رنگ و یا تغییر شکل و اندازه اشکال در اثر عمق نمایی خطی القا می شود.
بخشی از هنرنمایی نقاشان در طول تاریخ هنر برای واقع نمایی اجسام، شبیه سازی اشکال طبیعت به صورت سه بعدی بر سطح دو بعدی بوم نقاشی بوده است. در حالی که امروزبخش هایی از کار نقاشان به خصوص در نقاشی دیواری ممکن است به صورت سه بعدی اجرا شود. ثبت سه بعدی اشیا و طبیعت درعکاسی به واسطه ی وجود نور و سایه – روشن صورت می گیرد. در حالی که با نوعی نورپردازی خاص می توان برجستگی و فرورفتگی اجسام را از میان برد و آنها را به صورت دو بعدی و مسطح نمایش داد و یا در نمایش فرورفتگی و برجستگی آنها اغراق نمود.
حجم در مجسمه سازی
حجم، عنصر اصلی کار مجسمه سازان است. ارزش و اهمیت حجم به تمام و کمال در مجسمه سازی و کار با حجم ظاهر می شود. به ویژه با توجه به قابلیت های مختلف مواد در شکل پذیری، رنگ، بافت و جنسیت، ارزش های بصری حجم ها در حجم سازی مطرح می شود.
نمایش حجم در فضا و روابط متقابل آن با فضای پیرامونش اصل مهم مجسمه سازی است. این روابط در نقش برجسته سازی که از یک سو با نقاشی و از سوی دیگر با معماری در ارتباط است اهمیتی به سزا دارد. نقش برجسته که از یک سمت بسته و محدود است به حجمی گفته می شود که در آن اشیا و پیکره ها به صورتی کم و بیش برآمده از سطح به نمایش در آمده باشند. نقش برجسته گاهی حالتی تزیینی برای سطوح معماری دارد و معماری نیز متقابلا همین حالت را برای نقش برجسته به عهده دارد. در مجموع نقش برجسته حالتی بینابینی میان نقاشی و مجسمه سازی دارد.
گاهی هنرمندان نقش برجسته ساز از نقاشی الهام گرفته اند و گاهی هنرمندان نقاش از نقش برجسته ها تأثیر پذیرفته اند. گاهی رویدادهای تاریخی به وسیله ی نقش برجسته جاودانه شده اند و گاهی در نقش برجسته ها افسانه ها و داستان های نمادین و اساطیری بازنمایی شده اند. در هنر ایران معمولا نقش برجسته سازی برای موضوعات تاریخی و افسانه ای رواج داشته است و بسیاری از بناهای مهم به وسیله ی نقش برجسته تزیین شده اند. مثل نقش برجسته های تخت جمشید و طاق بستان.
نور و حجم در هنر تجسمی حجم
نقش نور در بازنمایی حجم و خصوصیات آن نیز شایسته توجه است. به طور دقیق تر این نور است که امکان رؤیت اجسام را در فضا برای ما بوجود می آورد. از این جهت معمولا هنرمندان به وسیله ی روابط پیچیده ای که حجم با فضا دارد نقش نور را در آثار خود مورد مطالعه و ارزیابی قرار می دهند. به ویژه این که بسیاری از مجسمه ها و نقش برجسته ها بدون رنگ پردازی ساخته می شوند و به همین نسبت توجه به میزان تیرگی و روشنی برجستگی ها و فرورفتگی ها و ایجاد سایه هایی که در اثر تابش نور به روی آنها شکل می گیرد قابل اهمیت است. این موضوع به خصوص در مجسمه ها و یا نقش برجسته هایی که در فضای آزاد و در معرض نور خورشید قرار دارند به دلیل وجود سایه های واقعی که بر اثر گردش آفتاب به روی سطوح مجاور یا بر زمینه می افتد دارای اهمیت است.
از دیگر خصوصیات نقش برجسته ها به کار گرفتن پرسپکتیو در آنهاست. در مجسمه هایی که ارتفاع زیاد دارند پرسپکتیو برخی از تناسبات به صورت معکوس اجرا می شود. حکاکی های روی برخی از ظروف نیز می توانند به عنوان نقش برجسته که در مقیاس کوچک کار شده اند به شمار آیند. این نقش ها معمولا متناسب با شکل ظروف و کاربرد آنها ساخته می شوند.
مطالب مرتبط:
هنر تجسمی چیست؟
هنر تجسمی خط
انجام پروژه های دانشجویی رشته هنر ( طراحی نقوش سنتی- هنرهای تجسمی- طراحی لباس- طراحی پارچه- گرافیک و…)
- درخواست ثبت سفارش
- انجام پروژه های دانشجویی رشته هنر(کلیه گرایش‌ها)
- انجام مقاله و پایان نامه رشته هنر(کلیه گرایش‌ها) مقطع کارشناسی و ارشد.
- تماس سریع با ما از راه واتساپ
