مفهوم رنگها

مفهوم رنگها وقتی از رنگ سخن به میان می آید همه ما تصوراتی از آن خواهیم داشت و بلافاصله رنگ یا رنگ هایی در نظرمان جلوه گر می شود. مثل قرمز، زرد، آبی، سبز و … در ابتدا رنگ های اصلی پیش از هر رنگ دیگری در نظر مجسم می شوند و توجه ما را به خود جلب می کنند. با شنیدن کلمه ی رنگ عناصری رنگین از طبیعت و جهان پیرامون را به خاطر می آوریم، مثل انواع گل های رنگین یا وسایل و اشیایی که با آنها سروکار داریم و رنگین هستند. سرانجام احساس می کنیم که رنگ یعنی خیلی از چیزها و کاربرد و نقشی که رنگ می تواند در دیدن، تشخیص دادن و درک معانی داشته باشد در نظرمان جلوه گر می شود. اشیا و شکل ها به طور کلی دارای رنگ هستند و نور به عنوان مهم ترین عامل در تشخیص و دیدن رنگ همواره مورد توجه بوده است. چرا که بدون وجود نور رنگ ها دیده نمی شوند و شکل ها قابل تشخیص نیستند.

زندگی سرشار از رنگ و جلوه های رنگ است. اهمیت ونقش رنگ در زندگی، مفاهیم مختلف و متنوعی از آن را در ذهن ما زنده می کند. در این صورت ارائه یک تعریف مشخص و تعبیر مختصر نه تنها مفهوم جامع و گسترده رنگ را در بر نخواهد گرفت، بلکه برای درک ابعاد وسیع آن گمراه کننده نیز خواهد بود. رنگ در همه ابعاد زندگی جاریست و بنابراین مفهوم آن به همان گستردگی مفهوم زندگی است یا به قول «ایتن» رنگ خود زندگی است.

نقش رنگ در زندگی و مسائل روزمره ای که با آنها سروکار داریم، آن همه زیاد است که هیچ گاه مفهوم رنگ ها را به مفهوم یک واژه ناشناخته و غریب احساس نمی کنیم. زیرا انسان معمولا وقتی یک مفهوم، یا یک واژه، یا اصطلاح را نمی شناسد و یا در دانستن معنی آن تردید دارد، به جستجوی مفهوم آن می پردازد. اما در مورد رنگ به نظر می رسد آن قدر بدیهی است که انسان احساس می کند چیزهای بسیاری از آن می داند و مفهوم روشنی از آن در ذهن دارد، اگر چه نتواند تعریف خاصی از آن ارائه دهد. به همین دلیل وقتی درباره رنگ پرسیده می شود در وهله ی اول نمود خود رنگ مثل زرد، قرمز یا آبی به ذهن متبادر می شود. اما اگر از مفهوم رنگ در هنر و به طور خاص در هنر تجسمی سؤال بشود، آن گاه به نظر می رسد که پاسخ دادن به آن قدری پیچیده است و نیاز به دانستن مباحث تخصصی و تجربه عملی در حیطه هنر تجسمی و نقش و کاربردهای رنگ دارد. به عنوان مثال رنگ را می توان عنصر اصلی کار هنرمندان نقاش دانست. این هنرمندان برای ابداع آثار خود بیش از هر چیز از رنگ استفاده می کنند و آن را به کار می گیرند. در این خصوص آنها حتی از هنرمندان طراح نیز متمایز می شوند. زیرا معمولا هنرمندان طراح از خط استفاده می کنند اگرچه ممکن است خطوط آنها رنگین باشد، یا از رنگ در بخش هایی از کار خود برای تأکید، نمایش تیرگی – روشنی و یا به هر دلیل دیگری استفاده کنند. اما به جز هنرمندان نقاش در همه ی گرایش های هنرهای تجسمی رنگ همواره به عنوان یکی از عوامل و عناصر ضروری مورد توجه است. علاوه برآن امروزه  نهنگ در صنایع، فعالیتهای اجتماعی و زندگی شهری نیز کاربردهای فراوانی یافته است و روز به روز اهمیت و کاربرد آن بیش از پیش مورد توجه قرار می گیرد. به طوری که زندگی بدون رنگ قابل تصور نیست.

در یک تقسیم بندی کلی می توان پی برد که هنرمندان مفاهیم و ویژگی های رنگ را معمولا به سه طریق زیر در آثار خود به کار گرفته اند.

الف) رنگ به عنوان عنصری تجسمی برای توصیف موضوع اثر و خصوصیات آن؛ مثل ترسیم یک منظره پاییزی یا زمستانی که برای هر کدام از اجزای آن منظره (درختها، ساختمان ها، زمین، آسمان و …) از طیف رنگهای خاصی استفاده می شود و به این ترتیب پاییزی یا زمستانی بودن فضای آن منظره و همه ی ویژگی هایش با رنگ هایی که در آن استفاده شده توصیف می گردد. این خصوصیت توصیف گرانه رنگ می تواند در ترسیم یک طبیعت بیجان و عناصر آن، یک چهره و پیکره و یا هر موضوع دیگری به کار گرفته شود. مثل آثار نقاشان طبیعت گرا یا همان گونه که رنگ های یک عکس رنگی موضوع خود را توصیف می کنند.

ب) رنگ به عنوان عنصری نمادین و استعاری که معانی عمیق و درونی اثر و اجزای آن را به نمایش می گذارد. برای مثال در بسیاری از آثاری که هنرمندان بر اساس محتوای موضوعات اعتقادی، مذهبی، رمزی و افسانه ای ساخته اند، کاربرد رنگ عموما جنبه ای نمادین و استعاری دارد. مثلا در شکل ۲-۶ که موضوع آن داوری حضرت سلیمان در مورد ادعای دو زن است. هر کدام ادعا می کنند مادر پسر بچه ای است که زنده مانده است در حالی که فقط یکی از آنها مادر واقعی پسر بچه است و فرزند دیگری مرده است. هنرمند با رنگ قرمز ردای حضرت سلیمان (ع) او را مظهر اقتدار، صلابت و نفوذ رای و صراحت در داوری نشان داده است. هم چنان که با رنگ لباس های زنان نیز شخصیت درستکار، مادر واقعی در سمت چپ تابلو و مادر دروغین را درسمت راست نشان داده است.

ج) استفاده از رنگ برای به نمایش گذاشتن ارزش های درونی و زیبایی ها و تأثیرات خود رنگ، بدون در نظر داشتن ارزشهای استعاری و توصیفی آن. ارزش های بصری رنگها در هنر معاصر بیش از هر دوره دیگری مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است. به طوری که در برخی از شیوه های هنر جدید، آثار صرفا براساس ارزشهای بیانی خود رنگ ها و نمایش قدرت تأثیرگذاری و زیبایی های بصری آنها ساخته شده است. هم چنین از این خصوصیت رنگ به عنوان جنبه تزیینی در بسیاری از محصولات صنعتی، کاربردی و هنرهای سنتی مثل فرش، گلیم، پارچه، طراحی و دوخت لباس، معماری و شهرسازی بهره می برند.

تفکیک این جنبه های سه گانه در کاربرد رنگ به هیچ وجه به معنای آن نیست که در هر کدام از آثار و شیوه های یاد شده صرفا یکی از این جنبه ها مورد توجه هنرمندان بوده است. بلکه یک یا دو یا هر سه این جنبه ها ممکن است در یک اثر هنری مورد تأکید و استفاده قرار گیرد.

اگرچه رنگ همواره به عنوان ماده و عنصر اصلی کار هنرمندان نقاش مورد تاکید قرار می گیرد، لیکن نقش آن نه تنها در سایر شاخه های هنر تجسمی و ارتباطات بصری قابل بررسی است، بلکه در هنرهای دیگر نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از عوامل اصلی ارتباط بصری در همه آثار گرافیک، رنگ و نحوه ی کاربرد آن است. از مقوله بسته بندی گرفته که استفاده ی درست از رنگ می تواند سبب رونق بازار تجاری برای یک کالا بشود تا ترسیم و اجرای یک اعلان، یک نشانه یا طراحی روی

جلد و تصویرسازی برای یک کتاب. به همین نسبت کاربرد رنگ در آثار حجمی، فضاهای عمومی، شهری و معماری می تواند روح و حیات خاصی را در زندگی جمعی بدمد. امروزه تأثیرات رنگ و نقش آن در زندگی روزمره یکی از ارکان اصلی طراحی شهری، معماری و مجسمه سازی تلقی می شود. همچنین کاربرد رنگ و توجه به ویژگی های زیبایی شناختی و تاثیرات گرافیکی آن در طراحی صنعتی و ابزار و لوازمی که به طور روزمره با آنها سروکار داریم بر هیچ کس پوشیده نیست.

 استفاده خلاقانه از رنگ در طراحی پارچه، لباس، مبلمان و تزیینات داخلی فضای زندگی روزانه می تواند به ریتم زندگی ما معنای عمیق تری بدهد. نقش رنگ در عکاسی و در سینما نیز دارای اهمیتی چشمگیر است و نه تنها می تواند سبب ایجاد جذابیت و تاثیرگذاری بر مخاطب شود، بلکه به انتقال معانی و مفاهیم دریک ساختار بصری و تصویری عمق و فضای بیشتری می بخشد.

هنر نمایش با استفاده از امکانات تاثیرگذاری بصری و روانی رنگ در طراحی صحنه، لباس بازیگران، نور و عوامل جنبی حیطه ی کاربردهای رنگ را باز هم گسترده تر به نمایش می گذارد. کاربردهای بسیار متنوع رنگ در هنر، صنایع و علوم و نقش تأثیرگذار آن در زندگی از حدود سه قرن پیش تحقیقات وسیعی را در خصوص مواد رنگی و ساخت رنگ ها به وجود آورده است. به طوری که امروزه طیف بسیار گسترده ای از رنگ های طبیعی و مصنوعی با امکانات و ویژگی های متفاوت برای کاربردهای هنری، صنعتی، علمی و اجتماعی ساخته می شود و در اختیار همگان قرار می گیرد.

مفهوم رنگ ها

مفهوم رنگ ها در کنار کاربرد آن معنی می شود و چون مفهوم رنگ دامنه ها و ابعاد بسیار گسترده ای دارد، لازم است برای درک هرچه بهتر رنگ ویژگی های آن را مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم. کار عملی با رنگ و انجام تمرین هایی برای شناخت، کاربرد و تجربه خصوصیات رنگ ها می تواند به درک رنگ و مفاهیم آن کمک نماید. مسلما مطالعه نظری پیرامون رنگ و ویژگی های آن اطلاعات عمومی ما را در خصوص تأثیرات و روابط رنگها با یکدیگر افزایش می دهد. اما این موضوع به هیچ وجه به معنای توانایی در به کار بردن موفقیت آمیز و خلاقانه رنگ در یک اثر هنری نیست. بلکه تجربه عملی به کار بردن مواد و ابزار کار هنری است که مهارت و توانایی های خلاقانه یک هنرمند را شکوفا می سازد و او را قادر می سازد تا در لحظات پرشور آفرینش اثر . هنری از این امکانات بهره ببرد. بنابراین موفقیت در ابداع اثر هنری علاوه بر قریحه و ذوق خدادادی بیش از هر چیز بستگی به توانایی ها و تجربه عملی هنرمند و شناخت او از خصوصیات و امکانات ابزار و مواد مختلف کارش دارد. زیرا اثر هنری در عمل شکل می گیرد و آفریده می شود و شناخت ویژگی های رنگ و کاربرد مؤثر آن نیز بیش از هر چیز در گرو انجام تمرین های رنگ است. به همین دلیل لازم است مطالب عرضه شده در قالب تمرین های عملی با علاقمندی، پشتکار و جدیت دنبال شود. درصورتی که در کار با رنگ همه احساس و توانایی های روحی خود را به کار گیرید و آن را صرفا یک تکلیف مدرسه ای ندانید، اتفاقاتی که در هنگام کار با رنگ پیش خواهد آمد بسیار آموزنده، نشاط آور و تأثیرگذار خواهد بود و باعث می شود شناخت عمیقی از رنگ به دست آورید که در همه حال می تواند به قدرت ابداع و خلاقیت شما کمک کند. توضیح این نکته ضروری است که اگر چه در این مقاله و یا هر کتاب دیگری که درباره ی رنگ نوشته شده است، قواعدی در ارتباط با شناخت، کاربرد و چگونگی تأثیرگذاری رنگ ها توضیح داده شده است، اما کار خلاقانه با رنگ هیچ گاه به معنای پیروی صرف از قواعد توضیح داده شده نیست. این قواعد تنها می توانند به درک خصوصیات و شناخت اولیه ما از ابزار و مواد کار هنری کمک نمایند. تازه پس از کسب این شناخت و درک قواعد مربوط به آن است که کار خلاقانه ی هنرمند شروع می شود. به همین دلیل در کار هنری همواره چیزهای تازه ای وجود دارد که توسط هنرمندان و کار خلاقانه آنها پدیدار میشود و در اثر هنری معنا پیدا می کند. قواعد، نحوه ی تأثیرگذاری و خصوصیات رنگ و کار با آن را باید شناخت، لیکن نبایستی به آنها اکتفا کرد ؛ لازم است پس از کسب شناخت اولیه و تربیت توانایی های هنری برای کسب تجارب تازه تر و عمیق تر قدم برداشته.

مفهوم رنگ ها

رنگ چیست؟

پس از بحث پیرامون مفهوم رنگ ها لازم است درباره خود رنگ و چیستی و چگونگی آن نیز مطالبی گفته شود. به طور کلی رنگ را می توان به دو معنای عمده بررسی کرد؛ که یکی مواد رنگی و کاربرد آنهاست و دیگری ادراک و مفهوم پدیده رنگ است. این دو معنا در زیر توضیح داده می شود :

الف) رنگ به عنوان ماده ای که با آن چیزی را رنگ آمیزی می کنند. در این معنی رنگ معمولا از مخلوط رنگدانه های بسیار ریز و موادی که اصطلاحا به آنها بست (انواع رزین، صمغ، آب و روغن که مخلوط آنها با رنگدانه ها، رنگ ها را برای استفاده آماده می کنند) می گویند ساخته می شود. مثل رنگ روغنی که از مخلوط مواد رنگین با روغن های خشک شونده ساخته می شود. آبرنگ، گواش و اکریلیک نیز از مخلوط مواد رنگین با آب و نوعی چسب محلول در آب ساخته می شود. رنگدانه ها ذرات بسیار بسیار ریز جامدی هستند که در مایعات غیر محلولند. این مواد معمولا به طور طبیعی موجودند مثل انواع خاکها و گردهای سنگ ها و فلزات رنگین. از قرن هیجدهم به این سو رنگدانه ها به صورت مصنوعی از مواد معدنی و اسید فلزات نیز ساخته می شود که دارای تنوع بسیار زیادی هستند و امروزه به صورت رنگهای آماده در دسترس همگان قرار می گیرد.

رنگ های جوهری بخش دیگری از مواد رنگین هستند که در مایعات حل می شوند. این جوهرها معمولا منشأ آلی دارند و از انواع گیاهان و حیوانات به دست می آیند. برگ، پوست میوه و چوب بسیاری از گیاهان برای به دست آوردن رنگهای جوهری استفاده می شوند. چای و قهوه نیز جزو رنگهای جوهری هستند.

علاوه بر اینها رنگ های جوهری به طور مصنوعی نیز ساخته میشوند. برای رنگ کردن بافتنی ها، مواد ساخته شده مصنوعی مثل انواع پلاستیک ها و کاغذهای رنگی و مواد غذایی از جوهر رنگی استفاده می شود.

ب) رنگ به عنوان پدیده ای که در چگونگی دیدن و درک آن سه عامل دخالت دارند. این عوامل عبارتند از :

ا- نور به عنوان منبع فرایند رنگ، که بدون آن رنگ اشیا دیده نمی شود.

۲- ساختار مولکولی اشیا که باعث می شود همه یا بخشی از نور تابیده شده به آنها منعکس شود و در نتیجه به رنگ همان بخش از طیف نور که از اشیا به چشم منعکس می شود، دیده شوند.

٣- چشم انسان که نور بازتاب یافته از سطح اشیا را در یک فرآیند پیچیده به وسیله سلول های نوری شبکیه تشخیص می دهد. نور پس از عبور از شبکیه توسط اعصاب بینایی به شکل علائمی خاص به مغز انتقال می یابد و این علائم در مغز به عنوان رنگ ادراک می شوند. توضیح این که در شبکیه دو دسته سلول نوری وجود دارد. یک دسته سلول های استوانه ای هستند که با آنها تیرگی ها و روشنی ها تشخیص داده می شود و دسته دیگر سلول های مخروطی شکل هستند که رنگ ها را تشخیص می دهند.

عوامل اول و دوم در خارج از وجود انسان و مستقل از او هستند و عامل سوم مربوط به عملکرد عضو بینایی و قوای درونی انسان است. بدون تأثیرگذاری و عملکرد مشترک این سه عامل پدیده رنگ ادراک نخواهد شد. بنابراین پدیده رنگ از یک طرف بر اثر عملکرد عوامل بیرونی و از طرف دیگر توسط عملکرد اندام بینایی شکل می گیرد.

مفهوم رنگ ها

• ارتباط مستقیم جهت انجام پروژه هنر تجسمی در واتساپ و تلگرام
• انجام ژوژمان و پروژه های رشته هنر( مبانی هنر تجسمی- طراحی لباس و پارچه با نرم افزار- گرافیک- طراحی نقوش هندسی- خشنویسی و خط کوفی- طراحی و….)
• انجام مقاله و پایان نامه رشته هنر(کلیه گرایش‌ها) مقطع کارشناسی و ارشد