تاریخچه هنر میناکاری در ایران.
میناکاری یکی از هنرهای تزیین فلزات است. این هنر در ایران سابقه طولانی دارد.
لعاب مینا چیست:
لعاب مینا ماده ای سخت و شیشه ای است که نه تنها در روی فلزات و به منظور تزیین فلزات به کار می رود. بلکه بسیار پیش از به وجود آمدن میناکاری روی فلز، در روی اشیاء سفالی و چینی از این لعاب استفاده می شده است. می توان از قدیمیترین نمونه های مینا را روی سفالینه های مینایی که متعلق به ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد است نام برد.
دوره هخامنشی
شاید قدیمیترین نمونه میناکاری در ایران بازوبند طلای میناکاری شده ای متعلق به دوران هخامنشی است که در موزه ویکتوریا و آلبرت در لندن نگهداری می شود. این بازوبند ۱۲ سانتیمتر قطر دارد.
بازوبند مینا دوره هخامنشی
دوره اشکانی:
از میناکاری دوره اشکانی اطلاع چندانی در دست نیست. ولی این هنر در دوران ساسانی رواج داشته و از دو نمونه می توان نام برد:
یکی بشقاب نقره ای زراندودی است که پرویز یا قباد پادشاه ساسانی را در حال شکار بز کوهی نشان می دهد که بعضی از قسمتهای آن با مینای تزیین شده است.
بشقاب میناکاری دوره ساسانی
دیگری قسمتی از یک تنگ طلایی است که به طریقه میناکاری خانه بندی تزیین شده است. ارتفاع این قسمت ۳/۱۱ سانتیمتر است.
دوره اسلامی:
از این که در قرون اولیه اسلامی میناکاری رواج داشته یا نه اطلاع صحیحی در دست نیست.
سلجوقی:
مینا کاری در دوره سلجوقیان ۵۹۱-۴۲۹ هجری قمری مرسوم بوده و یکی از عالیترین نمونه میناکاری دوران اسلامی موجود در موزه ایزبروک، یک بشقاب برنزی است.
این بشقاب با مینای چند رنگ با تصویر انسان، حیوان و پرنده در داخل اشکال ترنجی تزیین شده است.
ظروف فلزی مانند هاون، شمعدان برنجی «آفتابه لگن» (برای شست و شوی دست، سر سفره غذا) و غیره است که روی آنها کنده کاری شده و گاه روی آن با مینا تزیین شده است.
یکی از این قبیل ظروف که اکنون در موزه آرمیتاژ مسکو است کتیبه ای به نام محمد بن عبدالوحید هراتی مورخ به تاریخ ۵۵۹ هجری که میناکاری آن به وسیله حاجب مسعودبن احمد انجام گرفته است.
ظرف برنجی دیگری در موزه لوور با کتیبه ای به نام عثمان بن سلیمان نخجوان مورخ به تاریخ ۵۸۶ قمری دیده می شود.
تیموری:
در عصر تیموریان به علت علاقه وافر تیمور به هر گونه تجملات هنر میناسازی هم متداول شده و در گوشه و کنار کاخهای وی بر روی چلچراغها و جعبه و نظایر آن نیز استفاده شایان توجهی به عمل آمد.
صفوی:
در دوران صفوی هنر فلزکاری و میناکاری تحول یافت و ظروف نقره ای با نقوشی مانند نقاشی مینیاتور از قبیل مجالس بزم دربار، یا مجالس شکار با اسب مزین گشته است.
از این ظروف در موزه های مغرب زمین و همچنین در موزه ایران باستان موجود است. در این موزه شمعدانهای متعدد، آفتابه لگن و دوستکامیهای بزرگ از نقره یا برنج میناکاری شده است که بیشتر آنها کار خراسان است. در این دوره برای تزیین صندوق مزار بزرگان از مینا استفاده می کردند و صندوق مزار شیخ صفی الدین اردبیلی از نمونه های بدیع و زیبایی از میناسازی دوره صفوی به شمار می رود.
یکی دیگر از نمونه های زیبای میناکاری دوره صفوی خنجری است که در موزه آرمیتاژ مسکو در روسیه است.
خنجر میناکاری دوره صفوی
قاجار(قجری):
در دوران قاجار استفاده از ظروف طلای میناکاری شده در دربار و خانه های اشراف استفاده می شده است.
زرگران دوره قاجار ظروف طلای میناکاری بسیاری ساخته اند که جنبه هنری داشته و روی آنها را طرحهای برجسته انداخته و با مینا و سنگهای قیمتی تزیین می نمودند. از جمله این آثار آفتابه لگن از طلا و میناست.
در دربار پادشاهان قاجار به خصوص ناصرالدین شاه که قلیان کشیدن از سرگرمیهای او بوده، سر قلیانهای میناکاری شده وجود داشته است.
اشیاء دیگری مانند قلاب کمربند، انفیه دان، گلاب پاش، گوشواره ها و دستبندها، کاسه و نعلبکی و قاشقهای مینای این دوره با تصاویر انسان و گل و مرغ به جای مانده است.
در دوره حکومت فتحعلیشاه قاجار به هنر میناکاری توجه بسیار شده و در این روزگار قطعات و لوحه های مینایی بر روی انواع لوازم مانند تخت، صندلی، جعبه سر قلیان، عطردان و غیره به کار گرفته می شد. همچنین در این دوران لوحه های فراوانی از مینا به منظور تزیین مقبره بزرگان دین ساخته شده و برای تزیین اماکن مقدسه بر روی ضریح ها، درها و غیره نصب شده است.
البته نباید پنداشت که این سنت از ویژگیهای دوران قاجار به شمار می رود بلکه در عصر صفویه نیز این روش متداول بوده است و تاکنون ضریح های عالی و گرانبها مزین به طلا و نقره و مینا برای بعضی از ائمه معصومین (ع) و مرقد امامزادگان و بزرگان مذهب جعفری ساخته شده است.
دوره معاصر:
در حال حاضر نیز میناسازان اصفهان اشیایی برای مشتریانی که طالب اشیاء نفیس و گرانبهای هنری هستند می سازند، که تقریبا همه بر روی مس ساخته می شوند.
همچنین در فروشگاه های صنایع دستی اصفهان تهران و دیگر شهرها انواع و اقسام اشیاء میناکاری مانند گوشواره، گردنبند، انگشتر، جعبه های بزرگ و کوچک، موصلی سیگار، سرویسهای چای خوری، کاسه، بشقاب و گلدان در اندازه های مختلف، گلاب پاس و حتی تابلوهای مینیاتور مینا برای هر نوع سلیقه و با کیفیتهای متفاوت از اشیاء نفیس گرفته تا اشیاء ارزان قیمت ساخته شده و به فروش می رسد.
در شهر رشت نیز نوعی مینا که به نام مینای خانه بندی نامیده می شود که از نمونه های آن، گیره استکان و شربت خوری از مینا و مفتول برنج است.
جهت سفارش طرح های میناکاری با ما تماس بگیرید.
جهت دیدن طرح های آماده میناکاری کلیک نمایید.
تیم پروژه هنر انواع پروژه ها و ژوژمان دانشجویی رشته هنر را انجام میدهد. برای اطلاع از دیگر خدمات کلیک نمایید.
