کنتراست رنگ
وقتی از کنتراست رنگ ها صحبت می شود، منظور وجود روابط و تأثیراتی است که هم تمایز میان رنگها و هم تأثیرات متقابل میان آنها را از نظر بصری مورد بررسی و مقایسه قرار می دهد. به این ترتیب وجود کنتراست میان رنگ ها صرفا به معنای وجود تضاد میان آنها نیست. بلکه بررسی روابط و مقایسه میان آن هاست. به عنوان مثال وقتی از سیاه و سفید به عنوان نهایت کنتراست روشنی – تیرگی نام برده می شود، مقایسه ای براساس مفهوم تیرگی و روشنی میان آنها صورت گرفته است. به همین ترتیب با مقایسه مفاهیم دیگر مثل خوبی و بدی، زشتی و زیبایی، کوتاهی و بلندی از رابطه متضاد و معناداری که میان آنهاست سخن می گوییم. در حالی که بدون درک این رابطه نمی توانیم آنها را با یکدیگر مقایسه کنیم. مثلا نمی توان از کنتراست میان زشتی و بلندی سخن گفت. چون زشتی با درک زیبایی میسر می شود و با آن رابطه دارد و بلندی با درک کوتاهی معنی پیدا می کند و با آن رابطه دارد. در واقع بسیاری از امور از طریق همین مقایسه و رابطه است که درک می شوند. با این توصیف باید گفت وجود روابط میان رنگ هاست که تأثیرات آنها را قوی یا ضعیف می کند و به کنتراست معنی میدهد.
چگونگی تأثیرگذاری رنگ ها در یک اثر تجسمی صرفا بستگی به نحوه ی اختلاط و نوع رنگ های به کار رفته در آن اثر ندارد، بلکه بیش از هر چیز مربوط به چگونگی استفاده از کنتراست و روابط میان رنگ ها می شود. برای این که حالت رنگ در یک اثر تجسمی رنگین به صورتی جاندار و پرتحرک و تأثیرگذار جلوه کند، باید دانست که چگونه و براساس کدام قواعد رنگ ها را در ترکیب مورد نظر استفاده کنیم. نتیجه موفقیت آمیز بستگی به شناخت روابط میان رنگ ها و قواعد استفاده از کنتراست های رنگی دارد. این موضوع به این معنی نیست که هر کس با شناخت قوانین رنگ می تواند اثری خلاقانه با ارزش های هنری به وجود بیاورد. بلکه شناخت قوانین رنگ می تواند به هر چه بهتر به نمایش گذاشتن خلاقیت هنرمند کمک کند. بسیاری از هنرمندان بزرگ این قوانین را براثر تمرین و ممارست فرا گرفته اند. اما آنها پیش از هر چیز بر اساس تجربه و با الهام از ندایی درونی آثار هنری خود را به وجود آورده اند. رنگ ها نه تنها شدت و تأثیرگذاری یکدیگر را به کمک کنتراست تقویت می کنند، بلکه هم آوایی و همراهی با یکدیگر را نیز از طریق کنتراست به دست می آورند.
بسیاری از هنرمندان و رنگ شناسان راجع به قواعد و قوانین کنتراست رنگ تحقیق کرده اند. آنها اغلب از هم آوایی، روابط اسرارآمیز و گفت و گوی میان رنگها سخن گفته اند و عموما منظورشان روابطی است که بر اساس هماهنگی کنتراست میان رنگها به وجود می آید.
مشهورترین نظریه در خصوص کنتراست رنگ مربوط به وجود هفت کنتراست رنگ است که عبارت اند از :
١- کنتراست ته رنگ
۲- کنتراست تیرگی – روشنی رنگ
٣- کنتراست رنگ های سرد و گرم
۴- کنتراست رنگ های مکمل
۵- کنتراست هم زمانی رنگها
۶- کنتراست کیفیت رنگ (اشباع)
۷- کنتراست کمیت یا وسعت سطوح رنگها
با توجه به این که کنتراست های هفت گانه از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار هستند، هرکدام از آنها را در جای خود مورد بررسی قرار خواهیم داد.
کنتراست ته رنگ
این کنتراست از ساده ترین کنتراست های هفت گانه رنگ است. برای رسیدن به این نوع کنتراست کافی است که از رنگ های خالص استفاده کنیم. وقتی گفته میشود رنگهای خالص، منظور فقط سه رنگ اصلی نیست بلکه همه رنگهای چرخه ی رنگ را تا وقتی که با سیاه، سفید، خاکستری یا رنگ مکمل شان مخلوط نکرده ایم به عنوان رنگ های خالص می توان استفاده کرد. این رنگ ها وقتی در کنار یکدیگر در یک ترکیب قرار می گیرند چون به واسطه تفاوت رنگشان از یکدیگر متمایز هستند می توانند کنتراست ته رنگ را به وجود بیاورند. اما نکته مهم در این جاست که هرچه رنگ ها از سه رنگ اصلی فاصله بیشتری پیدا کنند و از وجوه مشترکی برخوردار شوند، قدرت آنها برای ایجاد کنتراست ته رنگ کمتر می شود. به عبارت دیگر همان طور که شدیدترین حالت کنتراست تیرگی روشنی میان سیاه و سفید به وجود می آید، شدیدترین کنتراست ته رنگ نیز میان سه رنگ اصلی قرمز، زرد و آبی که هیچ وجه مشترکی از جهت رنگین بودن با یکدیگر ندارند به وجود می آید.
بر همین اساس کنتراست ته رنگ در میان رنگهای درجه دوم یعنی سبز، نارنجی و بنفش که رنگ های ترکیبی هستند به مراتب کمتر است.
در رنگ های درجه سوم از شدت کنتراست ته رنگ باز هم بیشتر کاسته خواهد شد، چون بیش از رنگ های درجه دوم از رنگ های اصلی فاصله گرفته اند.
رنگ هایی که در چرخه رنگ در مجاور یکدیگر قرار گرفته اند، کنتراست ته رنگ ضعیف تری به وجود می آورند.
کاربرد موفقیت آمیز کنتراست ته رنگ بستگی به شناخت توانایی ها و قدرت بصری رنگها و چگونگی استفاده از آنها در یک ترکیب دارد. وقتی رنگ ها با سیاه و سفید مخلوط شوند از میزان کنتراست ته رنگ آنها کاسته می شود.
استفاده از سیاه و سفید در کنار رنگ های خالص می تواند به ایجاد کنتراست ته رنگ و شدت بخشیدن به تأثیرات رنگ های تیره یا روشن کمک کند. زیرا سیاه به واسطه تیرگی خود وقتی به عنوان زمینه یا در مجاورت رنگها به کار گرفته شود می تواند به شدت روشنایی و درخشش آنها بیفزاید. در حالی که سفید رنگها را به صورت تیره تری جلوه گر می سازد.
در هر حال تاثیرات دیگری هم چون وسعت سطح رنگها یا تیرگی و روشنی نیز می تواند در ایجاد شدت کنتراست ته رنگ یا کاهش آن مؤثر باشد. همه چیز بستگی به ترکیب نهایی و چگونگی ایجاد رابطه میان رنگها دارد.
لازم است توضیح داده شود که انجام تمرین های متعدد در این خصوص به تبحر و شناخت امکانات کنتراست ته رنگ کمک می کند. ولی باید توجه داشت که برای رسیدن به این هدف از تمرین های هندسی خیلی ساده ای استفاده شود تا بدون درگیر شدن با مسائل دیگر، بیش از هر چیز به خود رنگ به عنوان موضوع اصلی توجه شود. این موضوع از اهمیت بسیاری برخوردار است و به همین دلیل توصیه می شود برای رسیدن به نتایج عمیق تربرخی از تمرین ها به شکل جدول های رنگ انجام شوند، اگرچه به نظر می رسد کمی کسالت آور و خسته کننده باشد. اما واقعیت این است که پس از رسیدن به تجربه کافی یک هنرمند می تواند با قدرت و شناخت بیشتری از رنگ استفاده کند.
انجام این تمرین ها نیز به هیچ وجه به منزله ی ایجاد یک اثر هنری تلقی نمی شود، بلکه عمدتا میزان توانایی و شناخت شما را از رنگ افزایش می دهد. در هر حال، سرانجام این هنرمند است که تصمیم خواهد گرفت از چه رنگهایی، به چه شکلی، در چه مقیاسی و با چه درجه ای از تیرگی یا روشنی استفاده کند. بی شک در این راه شور و قدرت خلاقیت هنری او از تجاربی که در کار با رنگ داشته است بهره مند خواهد شد.
از کنتراست ته رنگ می توان به انحای مختلفی برای ساختن از آثار هنر تجسمی یا هنر کاربردی بهره گرفت. کنتراست ته رنگ می تواند در ساختن یک نقاشی طبیعت بی جان، منظره یا حتی یک نقاشی انتزاعی (آبستره) یا تزیینی به ما کمک کند یا این که برای رنگ آمیزی نقوش پارچه، طراحی لباس، انجام تزیینات داخلی، صفحه آرایی و یا ساختن یک پوستر تبلیغاتی یا یک اثر حجمی در میدان شهر به کار گرفته شود و یا حتی انتخاب رنگ برای صحنه ها و مکان های مختلف یک اثر سینمایی یا یک بنای معماری می تواند مورد نظر باشد.
در بسیاری ازهنرها و صنایع دستی نیز با بهره بردن از رنگ های خالص و کنتراست ته رنگ آثار بدیعی به وجود می آید. رنگ آمیزی بسیاری از لباس های محلی، اشیای زندگی بومی و بافته هایی مثل فرش و گلیم نیز براساس کنتراست ته رنگ انجام شده است. در هنرهای سنتی، آثار نقاشی قدیم ایرانی، آثار کتاب آرایی مسیحیت و تزیین برخی بناها از کنتراست ته رنگ بسیار استفاده شده است. در آثار نقاشی مدرن به ویژه آثار نقاشان انتزاع گرا نیز این کنتراست مورد توجه قرار گرفته است.
کنتراست رنگ
کنتراست تیرگی – روشنی رنگ
تأثیراتی که کنتراست تیرگی – روشنی رنگ روی روابط میان رنگ ها و روی مخاطبین یک اثر هنری می گذارد، پس از کنتراست ته رنگ از اهمیتی ویژه برخوردار است. بخش قابل توجهی از موفقیت آثار هنرمندان نقاش در طول تاریخ هنر در ارتباط با چگونگی استفاده از کنتراست تیرگی – روشنی است. شاید اهمیت و گستردگی توجه به این نوع کنتراست به این دلیل است که تیرگی و روشنی نقش بسیار عمیقی در زندگی انسان و دیدن اشیا و رنگ آنها دارد و همان گونه که قبلا نیز اشاره شد تیرگی و روشنی یکی از وجوه متمایز کننده رنگ ها و شکل ها از یکدیگر است. همچنان که درک بصری از برجستگی و فرورفتگی و دوری و نزدیکی اشیا نیز با توجه به میزان تیرگی و روشنی آنها میسر می شود.
چنانچه تصور شود که رنگ ها میان دو قطب تیره و روشن قرار گرفته اند و هر رنگی از تیرگی مخصوص برخوردار است، آن گاه اهمیت تیرگی و روشنی رنگ ها را از نظر بصری بیشتر در خواهیم یافت. میزان تیرگی هر رنگ را می توان به طور مناسب با یک درجه از خاکستری بی فام (خاکستری حاصل از ترکیب سیاه و سفید) نشان داد.
به طور کلی رنگ ها را می توان با سیاه تیره تر و با سفید روشن تر کرد. به هر میزان که رنگ ها را با سفید یا سیاه مخلوط کنیم. در مقابل درجات مختلفی از ارزش رنگی (والوار) یا درجات تیرگی -روشنی یک رنگ ایجاد می شود که به راحتی قابل مقایسه با رنگ مایه های (تنالیته های) مختلف خاکستری خواهد بود. درجات مختلف خاکستری های رنگی می توانند در کنار یکدیگر کنتراست تیرگی – روشنی رنگ را به وجود بیاورند.
آنچه مسلم است تشخیص درجه تیرگی رنگ ها در حالت خلوص نسبت به تشخیص درجه تیرگی تنالیته های مختلف رنگها ی که با سیاه و سفید مخلوط شده باشند بسیار مشکل تر است. رسیدن روشن شد به آن درجه از تشخیص به انجام تمرین های متعددی نیاز دارد تا چشم حساسیت لازم را برای درک تمایز میان تیرگی رنگها و تطبیق آن با تنالیته های خاکستری پیدا کند. علاوه بر این ارزش های تیره – روشن رنگها معمولا بستگی به شدت و نوع نوری دارد که بر آنها تابیده می شود. وقتی از شدت نور کاسته شود، رنگهای گرم مثل قرمز، نارنجی و زرد، تیره و خاموش به نظر می رسند و بالعکس رنگ های سرد مثل سبز و آبی روشن تر دیده می شوند. از طرف دیگر نور مصنوعی چراغهای تنگستن که روشنایی گرمی دارند باعث جلوه ی بیشتر رنگ های گرم مثل قرمز، نارنجی و زرد میشود؛ در حالی که رنگ های سرد تیره تر و خاموش دیده می شوند. در زیر نور چراغ های فلورسنت این وضعیت معکوس می شود، رنگ های سرد، روشن تر و رنگ های گرم تیره تر دیده میشوند. به همین دلیل نور روز بهترین وضعیت روشنایی برای دیدن رنگها به طور طبیعی و تشخیص درجات آنهاست.
در هر حال تیرگی و روشنی رنگ ها و چگونگی استفاده از آنها در یک اثر تجسمی می تواند به هنرمند کمک کند تا بنابر ضرورت از قدرت تأثیرگذاری رنگها بهره ببرد. در آثار نقاشی بخشی از پلان بندی و نمایش عمق فضایی به کمک تیرگی و روشنی رنگ ها انجام می شود. معمولا در پلان اول رنگها روشن تر و قوی تر ظاهر می شوند، در حالی که در پلان های دوم و سوم از رنگ های خاموش تری استفاده می شود. در عین حال ارتباط میان فضای منفی و فضای مثبت یک اثر می تواند به کمک تیرگی و روشنی رنگ ها به وجود بیاید. در بسیاری از آثار چاپ دستی از شدت کنتراست تیرگی – روشنی استفاده می شود. در آثار نقاشی چینی نیز از تنالیته های مختلف یک رنگ و یا از ارزشهای مختلف تیره – روشن آب مرکب بهره برده اند. تناسب میان تیرگی و روشنی در خوش نویسی چینی و خوشنویسی ایرانی هم یکی از جنبه های اصلی کار هنرمند خوشنویس است. در هنرهای کاربردی نیز توجه به شدت ارزش های تیرگی – روشنی رنگها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، به خصوص در طراحی و رنگ آمیزی نقوش پارچه. در عکاسی سیاه و سفید نیز ارزش های تیره – روشن بخشی جدایی ناپذیر از موفقیت یک عکس است. همچنان که در تصویربرداری برای سینما و تلویزیون توجه به ارزش های تیره و روشن براساس محاسبه های بسیار دقیق صورت می گیرد.
انجام پروژه های رشته هنر(کلیه گرایش ها)
انجام مقاله و پایان نامه کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته هنر(کلیه گرایش‌ها)
- تماس سریع با ما از راه واتساپ
