هنر باتیک چیست؟
باتیک به معنای «چاپ مقام» لغتی است به زبان اندونزیایی. این لغت با معنای خاص خود در جزایر جنوب شرقی آسیا و ژاپن هم رایج است. منشا اصلی این چاپ جزایر جاوه است.
پارچه های ابتدایی که از غارها و یا قبور فراعنه پیدا شده و همچنین رواج هنر چاپ باتیک در میان بومیان جاوه و سوماترا مؤید این مدعا است که هنر چاپ پارچه قبل از رنگرزی به وجود آمده و انسان آن دوره می توانسته با وسایل ساده و با استفاده از رنگهای طبیعی، گل یا عصاره بعضی از درختان پارچه را با نقش و نگار دلخواه بیاراید.
پس از شناخته شدن رنگ های طبیعی(گیاهی) هنرمندان آن دوره دریافته بودند که با گره زدن، دوختن، چین زدن یا لایه و تا کردن نقاط معینی از پارچه میتوانند از نفوذ رنگ به داخل آن نقاط مخصوص و مورد نظر جلوگیری نمایند و در نتیجه یک طرح بسیار ساده و ابتدایی روی پارچه ایجاد کنند.
اولین آثار با این شیوه رنگرزی در هندوچین به دست آمده است. در قرن ششم و هفتم میلادی بازرگانان و کاروان هایی که راه جاده ابریشم(آسیا، هندو چین و ژاپن) را می پیمودند از این متاع برای فروش یا سوغات همراه خود میآوردند.
رایج ترین روش در آن زمان روش رنگرزی نقطه چین کردن بود به نام «شیپوری»؛ بعد روش گره زدن و روش دوختن بود به نام «تیرتیک»؛ از جمله مهمترین کشورها هندوچین، تایلند و اندونزی این تکنیک ها را رواج دادند.
در کره جنوبی پارچههای رنگ کرده در کنار جسد مردگان و در داخل قبر آنها کشف شده است و همچنین در آریزونا و مکزیکو و در قسمت هایی از شمال آمریکا این تکنیک را می دانستهند؛ همچنین در سوئد، هنگری چکسلواکی تکنیک خیلی سادهای از این روش را به کار می بردند.
در مغرب آفریقا این تکنیک هنوز پابرجاست و خاتون های نیجریه لباس های قشنگی از این نوع دوخته و به تن می کنند. قبایل مناطق حاره کشف کردند که عصاره بعضی درختان از نفوذ رنگ به داخل پارچه جلوگیری می کند و بدین ترتیب ابتدا یک روش مقاوم ابتدایی به وجود آمد و سپس تبدیل به روش نقاشی و چاپ بوتیک شد.
این روش هم هنوز در جنوب شرقی آسیا رواج دارد. این طریقه چند سالی است که در بین ملل اروپایی و آمریکایی، به شیوه تازهای در نقاشی نوین تغییر یافته است.
چاپ باتیک در جاوه بسیار ساده شروع شد؛ صنعتگران هنرمند جاوه برگ موز را در سود رقیق ریخته با چوب یا قلم نقشهی مورد نظر را روی پارچه نقش میکردند. بعد مقداری ماسهی نرم یا خاک رس روی نقشه می پاشیدند؛ این کار را چند مرتبه تکرار میکردند تا نقشه مورد نظر به دست می آمد و بعد پارچه را می شستند. مدتی گذشت تا آنها به طریقهی نسبتاً کاملتری دست یافتند؛ در این هنگام از صمغ و موم استفاده می کردند؛ به این ترتیب که هر دو طرف پارچه را با صمغ یا موم می پوشاندند، بعد با یک ابزار تراش جای نقشه مورد نظر را می تراشیدند. در اثر تراش، صمغ یا موم از پارچه جدا میشد و چون اثری از موم یا صمغ بر زمینهی پارچه باقی نمی ماند آن را رنگرزی میکردند. بعد از خشک کردن پارچه که جاهای تراشیده شده رنگ گرفته بود، دوباره جاهای رنگ شده لازم را با صمغ یا موم می گرفتند و باز جای دیگر را می تراشیدند و… برای رنگ بعدی و همچنین برای چند رنگ کردن این کار را ادامه می دادند تا نقشهی مورد علاقه به دست بیاید و سپس پارچه را برای بار نهایی می شستند. برای نقاشی یا چاپ باتیک باید از رنگهای سرد استفاده شود. چون اگر رنگهای گرم مورد استفاده قرار گیرند، واکس در اثر حرارت موم یا صمغ نرم شده از پارچه جدا میشود و به جاهای دیگر پارچه میچسبد و در نتیجه زحمات به هدر خواهند رفت.
بعد از گره دوخت لایه تراش، تکنیک تبک به وجود آمد. رنگ کردن با روش باتیک یکی از قدیمی ترین تکنیک هایی است که تا امروز به کار برده شده و این روش در حدود هزار سال در هند و چین ژاپن و جاوه سابقه دارد. در کشورهایی که ذکر شد این روش بسیار متداول بوده و انواع گوناگون این پارچه با طرح ها و رنگ ها و لطافت خاصی عرضه شده و مورد استفاده قرار گرفته. مانند انواع پرده ها، دیوارکوب ها، تابلوها، لباسهای زیبای امروزی و لباسهای محلی مخصوص که از ترکیب تکه های مستطیل ساخته شده و آن را بر شانه یا دور گردن یا دور سینه و یا دور سر می پیچند و به آن «ساره» یا «سارنگ» میگویند.
باتیک جاوه از دیر زمان تا به حال در تمام دنیا مشهور بوده و طرحهای این پارچه ها دیگر حالت کلاسیک دارد. انواع گلها، پرندگان، حیوانات اهلی و حیوانات وحشی به طور انبوه در فرم هایی با اشکال هندسی در آن جا داده شده است. در نظر اهل فن این روش کار یک تردستی شمرده می شود و دارای ارزش زیادی است.
طرح های تبک در هر کشوری نمایانگر آداب، رسوم، فرهنگ، دین و آیین هر قوم بوده است و به وضوح میتوان روش کار هندو را از بودایی و بودایی را از مسلمانان، چین را از ژاپن و… تشخیص داد. کار تبک بیشتر روی پارچههای کتان و ابریشم طبیعی از نوع لطیف و نازک آن انجام می گیرد و به طوری که گفته شد بهترین نوع آن در جاوه تهیه می شود…
- درخواست ثبت سفارش
- انجام پروژه های دانشجویی رشته هنر(کلیه گرایشها)
- انجام مقاله و پایان نامه رشته هنر(کلیه گرایشها) مقطع کارشناسی و ارشد.
- تماس سریع با ما از راه واتساپ
